Trào lưu thực phẩm tốt cho đường ruột có thể không tốt như bạn nghĩ?

Đi siêu thị bây giờ, bạn dễ dàng thấy cả một quầy hàng đầy ắp những món như kombucha, kim chi, sữa chua kefir… với lời hứa hẹn sẽ giúp hệ tiêu hóa của bạn “khỏe” hơn. Nhưng đằng sau sự cường điệu của marketing là một thực tế phức tạp hơn về những gì mà các thực phẩm thời thượng này mang lại cho sức khỏe.

Quy trình sản xuất làm mất vi khuẩn có lợi

Hầu hết các sản phẩm lên men bán trong siêu thị đều được thanh trùng hoặc xử lý bằng nhiệt để đảm bảo an toàn thực phẩm. Điều này tiêu diệt các vi khuẩn sống – yếu tố chính mang lại lợi ích sức khỏe. Ví dụ, lọ dưa cải (sauerkraut) hay chai kombucha bạn mua có thể có vị lên men, nhưng vi khuẩn có lợi đã bị tiêu diệt từ trước khi bạn dùng.

Ngay cả những sản phẩm ghi “chứa vi khuẩn sống” cũng có thể mất đi hiệu quả do cách bảo quản hoặc vận chuyển không đúng, làm giảm số lượng vi khuẩn còn hoạt động. Số lượng vi khuẩn ghi trên bao bì thường là con số tại thời điểm sản xuất, không phải lúc bạn mở nắp sau vài tuần hay vài tháng.

Đường và chất bảo quản gây hại nhiều hơn lợi

Nhiều sản phẩm lên men thương mại chứa đường, hương liệu nhân tạo và chất bảo quản để giữ được lâu và hấp dẫn hơn. Nhưng những thành phần này có thể gây hại cho hệ vi khuẩn đường ruột.

Ví dụ:

Kombucha nổi tiếng có thể chứa lượng đường tương đương nước ngọt.
Kefir vị trái cây thường có nhiều đường hơn vi khuẩn có lợi.

Đường dư thừa nuôi các vi khuẩn xấu trong ruột, làm mất đi lợi ích từ vi khuẩn tốt. Chất bảo quản như sodium benzoate hay potassium sorbate cũng tiêu diệt cả vi khuẩn tốt lẫn xấu, ảnh hưởng đến hệ vi sinh đường ruột ngay cả sau khi bạn ăn/uống.

Lên men thật sự cần thời gian và điều kiện đặc biệt

Lên men truyền thống là một quá trình chậm, đòi hỏi nhiệt độ, độ pH và thời gian phù hợp để tạo ra các hợp chất có lợi như enzyme, axit hữu cơ và vi khuẩn tốt. Nhưng các sản phẩm thương mại thường dùng “lối tắt” như thêm vi khuẩn vào thực phẩm đã qua xử lý, thay vì để quá trình lên men diễn ra tự nhiên.

Kết quả là các sản phẩm này thiếu đi các hợp chất quan trọng và không mang lại lợi ích như thực phẩm lên men truyền thống. Thực phẩm lên men “xịn” cần thời gian dài để phát triển hương vị và chất dinh dưỡng, điều mà các nhà sản xuất hàng loạt không muốn đầu tư vì tốn kém.

Khoa học chưa hoàn toàn ủng hộ lời quảng cáo có cánh

Dù thực phẩm lên men có thể tốt cho sức khỏe, những tuyên bố “thần kỳ” thường được phóng đại. Các nghiên cứu về lợi khuẩn (probiotics) thường tập trung vào những chủng vi khuẩn cụ thể với liều lượng kiểm soát, không phải các vi khuẩn không ổn định trong thực phẩm thương mại.

Hệ vi sinh đường ruột của mỗi người rất khác nhau. Thực phẩm lên men có thể tốt cho người này nhưng không hiệu quả, thậm chí gây hại cho người khác, tùy thuộc vào chế độ ăn, căng thẳng, thuốc men hay sức khỏe tổng thể. Nhiều người còn gặp khó chịu như đầy hơi, chướng bụng khi mới ăn thực phẩm lên men, nhất là khi ăn quá nhiều.

Làm sao để chăm sóc đường ruột tốt hơn?

Thay vì chạy theo mốt thực phẩm lên men, bạn nên tập trung vào chế độ ăn uống đa dạng với các thực phẩm tự nhiên như:

Rau củ, trái cây, đậu và ngũ cốc nguyên hạt cung cấp chất xơ và dưỡng chất nuôi dưỡng vi khuẩn tốt.
Nếu muốn thử thực phẩm lên men, chọn loại bán trong tủ lạnh, ít thành phần, không chứa đường hay chất bảo quản. Những sản phẩm này thường giữ được vi khuẩn sống.
Tự làm thực phẩm lên men tại nhà (như dưa cải, dưa chua, kefir) là cách tốt để kiểm soát chất lượng và đảm bảo lợi ích thực sự.

Quan trọng nhất, sức khỏe đường ruột không chỉ phụ thuộc vào thực phẩm lên men mà còn vào lối sống tổng thể: ăn uống lành mạnh, ngủ đủ, giảm căng thẳng và duy trì thói quen tốt. Đừng quá tin vào các siêu thực phẩm được quảng cáo rầm rộ!