Những đối tượng có nguy cơ thiếu hụt vitamin K cao

1. Chảy máu do thiếu vitamin K ở trẻ sơ sinh

Thiếu vitamin K ở trẻ sơ sinh, dù hiếm gặp, nhưng có thể gây ra biến chứng chảy máu nghiêm trọng, ảnh hưởng đến sức khỏe và tính mạng của trẻ. Tình trạng này được gọi là chảy máu do thiếu vitamin K (VKDB), một vấn đề sức khỏe cộng đồng đáng quan tâm trên toàn thế giới.

Trước đây, VKDB được cho là chỉ xảy ra trong tuần đầu đời. Tuy nhiên, nghiên cứu cho thấy VKDB có thể xuất hiện muộn hơn, thậm chí đến 2 tháng tuổi. Dựa trên thời điểm khởi phát, VKDB được chia thành ba dạng: sớm, cổ điển và muộn.

VKDB muộn thường khó phát hiện hơn VKDB cổ điển vì nó xảy ra khi trẻ đã qua giai đoạn sơ sinh. Tuy nhiên, VKDB muộn lại nguy hiểm hơn do tỷ lệ tử vong hoặc tổn thương não vĩnh viễn cao do xuất huyết nội sọ.

1.1. Các yếu tố nguy cơ chính gây VKDB

Nuôi con hoàn toàn bằng sữa mẹ: Sữa mẹ tuy là nguồn dinh dưỡng tốt nhất cho trẻ sơ sinh, nhưng lại chứa rất ít vitamin K. Do đó, trẻ bú mẹ hoàn toàn có nguy cơ thiếu vitamin K cao hơn trẻ bú sữa công thức.
Không dự phòng vitamin K: Việc tiêm vitamin K cho trẻ sơ sinh ngay sau khi sinh là biện pháp phòng ngừa VKDB hiệu quả. Tuy nhiên, nhiều nơi trên thế giới vẫn chưa thực hiện đầy đủ biện pháp này.

1.2. Chi tiết hơn về cơ chế của từng dạng VKDB

Với trường hợp chảy máu do thiếu vitamin K (VKDB) cổ điển:

Nguồn cung cấp vitamin K hạn chế: Trẻ sơ sinh có lượng vitamin K dự trữ rất ít khi mới sinh. Sữa mẹ, mặc dù là nguồn dinh dưỡng quý giá, nhưng lại chứa rất ít vitamin K. Do đó, trong những ngày đầu đời, trẻ bú mẹ hoàn toàn phụ thuộc vào lượng vitamin K dự trữ từ khi còn trong bụng mẹ.
Lượng sữa mẹ thấp: Nếu trẻ bú mẹ không đủ, lượng vitamin K nhận được sẽ càng ít hơn, làm tăng nguy cơ xuất hiện VKDB cổ điển trong tuần đầu sau sinh.
Hệ vi sinh vật đường ruột chưa phát triển: Hệ vi sinh vật đường ruột ở trẻ sơ sinh vẫn chưa phát triển hoàn thiện, do đó chưa thể tự tổng hợp đủ vitamin K.

Với trường hợp chảy máu do thiếu vitamin K (VKDB) muộn:

Rối loạn chức năng gan: VKDB muộn thường xảy ra ở trẻ từ 1 đến 2 tháng tuổi, khi việc cho con bú đã ổn định. Nguyên nhân chính của dạng VKDB này thường liên quan đến các vấn đề về chức năng gan.
Giảm sản xuất axit mật: Gan có vai trò quan trọng trong việc sản xuất axit mật. Axit mật giúp tiêu hóa và hấp thụ chất béo, trong đó có vitamin K. Nếu gan của trẻ bị suy giảm chức năng, việc sản xuất axit mật sẽ bị ảnh hưởng, dẫn đến kém hấp thu vitamin K.
Ứ mật: Một số trẻ có thể bị ứ mật, tức là mật không được bài tiết bình thường mà bị tắc nghẽn trong gan hoặc đường mật. Ứ mật cũng ảnh hưởng đến quá trình tiêu hóa và hấp thụ vitamin K.
Các bệnh lý gan mãn tính: Một số trẻ có thể mắc các bệnh lý gan mãn tính như viêm gan, xơ gan… cũng làm tăng nguy cơ thiếu vitamin K.

1.3. Dự phòng vitamin K cho trẻ sơ sinh ngay sau khi sinh

Mặc dù hiện nay việc dự phòng vitamin K được khuyến cáo rộng rãi, nhưng trên thực tế, vấn đề này đã trải qua nhiều tranh cãi trong cộng đồng y khoa.

Nhiều nghiên cứu đã chứng minh rằng dự phòng vitamin K giúp giảm đáng kể tỷ lệ mắc VKDB và các biến chứng nguy hiểm như xuất huyết nội sọ, tử vong…
Tuy nhiên, cũng có những nghiên cứu gợi ý về mối liên quan giữa việc tiêm vitamin K bắp và tăng nguy cơ ung thư ở trẻ em. Mặc dù các nghiên cứu sau này chưa xác nhận được mối liên quan này, nhưng nó vẫn gây ra nhiều tranh cãi trong cộng đồng.

Những tranh cãi này đã dẫn đến sự thay đổi trong cách tiếp cận dự phòng vitamin K. Trước đây, phương pháp phổ biến là tiêm một liều duy nhất vitamin K1 (phylloquinone) vào bắp cho trẻ sơ sinh ngay sau khi sinh. Tuy nhiên, do lo ngại về tác dụng phụ, nhiều quốc gia đã chuyển sang khuyến cáo bổ sung vitamin K đường uống với nhiều liều chia nhỏ.

Hiện tại, vẫn chưa có kết luận cuối cùng về mối liên quan giữa vitamin K và ung thư. Tuy nhiên, lợi ích của việc dự phòng vitamin K trong việc ngăn ngừa VKDB là rõ ràng. Do đó, các tổ chức y tế vẫn khuyến cáo nên dự phòng vitamin K cho tất cả trẻ sơ sinh, lựa chọn phương pháp bổ sung (tiêm hoặc uống) phù hợp với tình hình thực tế của từng quốc gia và khu vực.

2. Thiếu hụt vitamin K ở người trưởng thành

Ở người trưởng thành, tình trạng thiếu hụt vitamin K nguyên phát biểu hiện dưới dạng chảy máu là rất hiếm, ngoại trừ trường hợp hấp thu vitamin bị suy giảm do một bệnh lý nền.

HẾT PHẦN 2