Muốn não bộ phát triển hơn – Hãy ĐI BỘ và tập thể dục!
21 Th12
Lượt xem:11
Một nghiên cứu mới phát hiện ra rằng những người trưởng thành đi bộ 40 phút ba lần một tuần trong một năm có vùng não gọi là hồi hải mã (𝐡𝐢𝐩𝐩𝐨𝐜𝐚𝐦𝐩𝐮𝐬) phát triển lớn hơn.
Nhóm đối chứng là những người tập các bài tập kéo giãn cơ và săn chắc cơ thể, thì não của họ thực sự bị teo lại. Còn những người đi bộ lại có kết quả tốt hơn trong các bài test kiểm tra trí nhớ. Những người đi bộ cũng thực hiện tốt hơn trong một số bài kiểm tra trí nhớ.
Tại sao việc đi bộ lại làm tăng kích thước não bộ? Và liệu một bộ não lớn hơn có phải là một bộ não khỏe mạnh hơn? Để trả câu hỏi này, mòi bạn cùng theo dõi buổi phỏng vấn với Giáo Sư Margaret Gatz là giám đốc của Education Core tại Trung tâm Nghiên cứu Bệnh Alzheimer của USC, giáo sư tâm lý học, lão khoa và y học dự phòng tại Đại học Nam California ở Los Angeles VÀ Arthur Kramer là giám đốc của Viện Beckman và là giáo sư khoa học thần kinh tại Đại học Illinois ở Champaign-Urbana và là tác giả của nghiên cứu về mối quan hệ giữa việc đi bộ và sự phát triển của não bộ
——-
Người PV: Thưa tiến GS. Kramer. Theo tiến sĩ tại sao việc đi bộ lại làm cho não lớn hơn?
GS. KRAMER: Nghiên cứu của chúng tôi về ảnh hưởng của tập thể dục nói chung, hay đi bộ nói riêng lên não người thường dựa trên nền tảng nghiên cứu lâu dài trên động vật, đặc biệt là loài gặm nhấm. Các nghiên cứu này cho thấy khi động vật được tiếp cận với bánh xe chạy, vùng hồi hải mã trong não chúng có những thay đổi đáng kể.
Có nhiều lý do khiến chúng tôi tập trung vào vùng hồi hải mã:
Hồi hải mã là một trong số ít vùng não có khả năng sản sinh tế bào thần kinh mới từ tế bào gốc trưởng thành. Quá trình này, gọi là neurogenesis, giúp tích hợp các tế bào thần kinh mới với các tế bào cũ, góp phần vào sự phát triển và duy trì chức năng não.
Hồi hải mã đóng vai trò then chốt trong việc hình thành trí nhớ về các sự kiện và mối quan hệ, ví dụ như nhớ tên, khuôn mặt và cuộc trò chuyện với một người bạn mới gặp.
Chức năng hồi hải mã suy giảm theo quá trình lão hóa tự nhiên và trong các bệnh lý như Alzheimer.
Nghiên cứu trên động vật cho thấy tập thể dục làm tăng sự hình thành tế bào thần kinh mới ở hồi hải mã, từ đó cải thiện trí nhớ. Dựa trên những phát hiện này, chúng tôi quyết định nghiên cứu ảnh hưởng của tập thể dục lên cấu trúc và chức năng hồi hải mã ở người, cũng như mối liên hệ giữa tập thể dục và trí nhớ.
Người PV: Liệu có lý do nào giải thích tại sao việc di chuyển lại mang đến lợi ích cho não bộ của chúng ta trong tự nhiên không? Phải chăng vì con người vốn là loài ưa vận động, cần di chuyển nhiều để sinh tồn, và điều này bằng cách nào đó đã giúp chúng ta sống lâu hơn?”
GS. KRAMER:
Đúng vậy, nếu nhìn nhận từ góc độ tiến hóa, việc di chuyển là yếu tố sống còn đối với con người. Tổ tiên chúng ta ngày xưa phải liên tục di chuyển để tìm kiếm thức ăn, trốn tránh thú dữ, và khám phá những vùng đất mới.
Để làm được điều này, não bộ, đặc biệt là vùng hồi hải mã, phải hoạt động hết công suất. Nó giúp con người ghi nhớ đường đi, vị trí của bản thân, nơi có nguồn thức ăn dồi dào, hay những nơi nguy hiểm cần tránh.
Hồi hải mã giống như một “GPS” tự nhiên, giúp con người định hướng và di chuyển hiệu quả trong môi trường sống. Vì vậy, việc di chuyển thường xuyên chính là cách để “rèn luyện” cho hồi hải mã, giúp nó hoạt động tốt hơn, từ đó tăng cường trí nhớ không gian và khả năng sinh tồn.
Người PV: : Giáo Sư Margaret Gatz, liệu phát hiện nghiên cứu này có phù hợp với nghiên cứu của bà, khi xem xét bệnh não ở các cặp song sinh Thụy Điển không?
GS. GATZ:Có. Có một số thiết kế nghiên cứu khác nhau mà người ta có thể sử dụng để xem xét ảnh hưởng của các yếu tố bảo vệ khác nhau liên quan đến sức khỏe não bộ. Và một trong những thiết kế đó là những gì Giáo sư Kramer đã làm, thiết lập một nhóm đã can thiệp và so sánh nhóm đó với những người không can thiệp.
Tuy nhiên, các thiết kế này không thể theo dõi tác động của tập thể dục trong suốt cuộc đời của một người. Nói cách khác, nghiên cứu này chỉ xem xét tác động của tập thể dục trong một khoảng thời gian ngắn, chứ không phải là từ khi còn nhỏ cho đến lúc già.
Vì vậy, rất nhiều nhà khoa học đã tìm ra những cách nghiên cứu khác để khắc phục hạn chế này. Một trong số đó là phân tích hồ sơ sức khỏe của mọi người. Họ xem xét những yếu tố nào mà một người đã tiếp xúc trong đời, ví dụ như họ có tập thể dục thường xuyên không, có hút thuốc không, chế độ ăn uống như thế nào,… Sau đó, họ sẽ phân tích xem những yếu tố này ảnh hưởng đến não bộ của họ ra sao khi về già.
Và khi nghiên cứu trên các cặp song sinh giống hệt nhau chúng tôi phát hiện ra rằng người nào tập thể dục điều độ ở tuổi trung niên thì khi về già ít có nguy cơ bị suy giảm trí nhớ hơn.
Người PV: Vậy kết luận ở đây có phải là tập thể dục đầy đủ và đúng cách, chẳng hạn như chế độ 40 phút ba lần mỗi tuần mà ông Kramer đề cập, sẽ mang lại lợi ích cho toàn bộ cơ thể không?
GS. KRAMER:Chắc chắn rồi. Từ lâu chúng ta đã biết tập thể dục rất tốt cho sức khỏe, đặc biệt là các bài tập cho tim mạch. Tất nhiên, các hình thức tập luyện khác cũng quan trọng và có lợi ích riêng. Nói chung, tập thể dục thường xuyên giúp giảm nguy cơ mắc nhiều bệnh nguy hiểm như cao huyết áp, bệnh tim, đột quỵ, loãng xương, ung thư và tiểu đường.
Nghiên cứu của chúng tôi không chỉ xem xét lợi ích lâu dài của tập thể dục, mà còn tập trung vào những thay đổi tích cực có thể xảy ra trong thời gian ngắn.
Những người tham gia nghiên cứu của chúng tôi phần lớn là người lớn tuổi, ít vận động. Nhiều người trong số họ đã không tập thể dục trong nhiều năm. Chúng tôi đã cho họ thực hiện bài kiểm tra VO2 Max trên máy chạy bộ để đánh giá sức khỏe tim mạch. Kết quả cho thấy đa số những người này có thể lực khá kém.
Tuy nhiên, sau một thời gian ngắn tập luyện đều đặn, sức khỏe não bộ và khả năng nhận thức của họ đã được cải thiện đáng kể. Điều này chứng minh rằng ngay cả những người lớn tuổi, ít vận động cũng có thể nhận thấy những lợi ích rõ rệt từ việc tập thể dục.
Người PV: Vậy theo ông, những người đã lười vận động trong thời gian dài nên bắt đầu như thế nào? Có lời khuyên nào dành cho họ để việc tập luyện trở nên dễ dàng và hiệu quả hơn không?”
GS. KRAMER: Những người tham gia nghiên cứu của chúng tôi hầu hết đều ít vận động. Có thể nói, họ đã không tập thể dục thường xuyên trong một thời gian dài. Vì vậy, khi bắt đầu chương trình, chúng tôi không thể yêu cầu họ tập luyện với cường độ cao ngay lập tức. Thay vào đó, chúng tôi bắt đầu với những bài tập nhẹ nhàng, khoảng 15 phút mỗi ngày. Nhiều người thậm chí còn không thể đi bộ liên tục trong vài phút mà phải dừng lại để nghỉ.
Tôi nhận thấy rằng người Mỹ ngày càng ít vận động. Bạn có thể thấy điều này rõ ràng ở các bãi đậu xe của trung tâm thương mại. Mọi người thường dành rất nhiều thời gian để chờ đợi một chỗ đậu xe gần cửa thay vì đi bộ thêm một đoạn ngắn.
Người PV: GS Gatz, vậy độ tuổi nào là quan trọng nhất để giữ cho não bộ khỏe mạnh sau này?
GS. GATZ: Việc chăm sóc sức khỏe não bộ là điều quan trọng ở mọi lứa tuổi. Não bộ của chúng ta luôn phát triển và thay đổi trong suốt cuộc đời, vì vậy không bao giờ là quá sớm hay quá muộn để bắt đầu.
Nghiên cứu cho thấy rằng việc duy trì sức khỏe tốt ở tuổi trung niên là rất quan trọng. Những người thừa cân, béo phì hoặc mắc bệnh tiểu đường ở tuổi trung niên thường có nguy cơ cao bị suy giảm trí nhớ và mắc các bệnh về não khi về già.
Tuy nhiên, điều đó không có nghĩa là chúng ta không thể làm gì để bảo vệ não bộ khi đã lớn tuổi. Tôi cho rằng Nghiên cứu của Giáo sư Kramer cũng là một bằng chứng mạnh mẽ cho thấy việc tập thể dục thường xuyên mang lại lợi ích cho não bộ ở mọi lứa tuổi.
Người PV: Chúng ta đã nghe rất nhiều nghiên cứu nói rằng việc thực hiện các bài tập trí não như giải câu đố ô chữ – giải câu đố ô chữ, rèn luyện trí não, sẽ giúp cải thiện trí nhớ. Vậy theo giáo sư, điều đó có đúng không?
GS. GATZ: Nghiên cứu của chúng tôi cho thấy rằng, những người thường xuyên tham gia các hoạt động kích thích trí não ở tuổi trung niên, như đọc sách, học ngoại ngữ, hay tham gia các hoạt động xã hội, thường có trí nhớ tốt hơn khi về già. Điều này đặc biệt đúng với phụ nữ.
Tuy nhiên, cần lưu ý rằng, để bảo vệ sức khỏe não bộ một cách tốt nhất, chúng ta nên tập trung vào những yếu tố quan trọng hơn, chẳng hạn như:
Giữ cho tim mạch khỏe mạnh: Bằng cách ăn uống lành mạnh, tập thể dục thường xuyên và kiểm soát các bệnh lý như cao huyết áp, tiểu đường,…
Bảo vệ não khỏi chấn thương: Luôn đội mũ bảo hiểm khi đi xe đạp, xe máy, và cẩn thận trong các hoạt động thể thao,…
Tập thể dục thường xuyên: Các hoạt động thể chất giúp tăng cường lưu thông máu lên não và kích thích sự phát triển của các tế bào não.
Người PV: Dường câu trả lời của giáo sự hơi dài cho câu hỏi của tôi. Tôi chỉ muốn hỏi là việc giải câu đố ô chữ có thật sự giúp trí nhớ tốt hơn không?
GS. GATZ: Tôi ngĩ rằng không giáo sư nào có thể nói rõ ràng là CÓ hay KHÔNG được? Vì có sự khác biệt giữa việc cần thực hiện để cải thiện sức khỏe não bộ và ngăn ngừa chứng mất trí nhớ
Người PV: Xin giáo sư nói rõ hơn ạ
GS. GATZ:… bởi vì nguyên nhân gây ra chứng mất trí nhớ ở tuổi già cũng bao gồm yếu tố về nguy cơ di truyền rất cao. Vì vậy, tôi rất thận trọng khi đưa ra là đưa ra ý kiến cho rằng việc giải câu đố ô chữ sẽ ngăn chặn bệnh mất trí nhớ Alzheimer.
Người PV: Ừm. Giáo sư Art, ông có đồng ý với điều đó không?
GS. KRAMER: Nhiều người cho rằng việc “luyện tập trí não” bằng cách đọc sách, chơi cờ, hay học ngoại ngữ có thể giúp ngăn ngừa suy giảm trí nhớ và bệnh Alzheimer. Điều này đúng một phần, nhưng cần lưu ý rằng:
“Luyện tập trí não” thường chỉ có tác dụng cụ thể. Ví dụ, nếu bạn thường xuyên chơi cờ vua, bạn có thể trở nên giỏi hơn trong việc chơi cờ, nhưng điều đó không có nghĩa là trí nhớ hay khả năng tập trung của bạn cũng sẽ được cải thiện.
Tập thể dục lại có tác động tích cực đến nhiều khía cạnh của nhận thức. Các bài tập như đi bộ, chạy bộ, bơi lội,… giúp tăng cường sức khỏe tim mạch, từ đó cung cấp oxy và dưỡng chất cho não bộ hoạt động hiệu quả hơn.
Nói một cách đơn giản, tập thể dục giống như việc “bón phân” cho toàn bộ khu vườn não bộ, còn “luyện tập trí não” giống như việc “tưới nước” cho một số cây cụ thể. Cả hai đều quan trọng, nhưng tập thể dục có lẽ là yếu tố nền tảng hơn cho một bộ não khỏe mạnh.
Người PV: Như ông đã chia sẻ rằng, tập luyện giúp vùng hồi hải mã lớn hơn, vậy ông có biết chính xác là điều gì đang phát triển ở đó không?
GS. KRAMER: Thật đáng tiếc là chúng tôi không thể thực hiện kiểm tra mô học trên những người tham gia nghiên cứu. Kỹ thuật này đòi hỏi phải lấy mẫu mô não, điều mà không ai đồng ý cả.
Người PV: Đúng vậy, tôi không chấp nhận nếu bạn muốn mổ não tôi ra.
GS. KRAMER: Vâng. Tôi biết. Mọi người đều như vậy mà
(Tiếng cười)
GS. KRAMER: Để hiểu rõ hơn về tác động của tập thể dục lên não bộ, chúng tôi muốn quan sát trực tiếp những thay đổi ở cấp độ tế bào. Với động vật, chúng tôi có thể làm điều này bằng cách nhuộm màu các tế bào não và quan sát dưới kính hiển vi. Nhờ đó, chúng tôi có thể thấy rõ sự hình thành tế bào thần kinh mới, các kết nối mới, và sự phát triển của mạch máu.
Tuy nhiên, với con người, chúng tôi không thể lấy mẫu mô não để quan sát trực tiếp. Thay vào đó, chúng tôi sử dụng kỹ thuật chụp ảnh não bộ MRI. Mặc dù không thể nhìn thấy chi tiết như khi quan sát dưới kính hiển vi, nhưng MRI vẫn cho phép chúng tôi thấy được sự thay đổi về kích thước của các vùng não.
Trong nghiên cứu này, chúng tôi tập trung vào vùng hồi hải mã và nhận thấy rằng vùng này lớn hơn ở những người tập thể dục thường xuyên. Kết quả này tương đồng với những gì chúng tôi quan sát được trên động vật, cho thấy rằng tập thể dục có thể kích thích sự phát triển của não bộ ở cả người và động vật.
Người PV: Vấy điều đó có làm ông ngạc nhiên không?
GS. KRAMER:Vâng, đó là một sự ngạc nhiên thú vị.
Người PV: Tôi hiểu.
GS. KRAMER: Nghiên cứu này cho thấy kết quả tương tự như những gì chúng tôi đã thấy ở động vật. Điều này chứng tỏ tập thể dục có lợi cho não bộ của cả người và động vật. Tất nhiên, sự phát triển của não bộ không chỉ nhờ vào tế bào thần kinh mới, mà còn có nhiều yếu tố khác góp phần.
Người PV: Yếu tố đó có thể là tuổi tác không?
GS. KRAMER:Đúng vậy.
Người PV: Phải chăng tập thể dục làm tăng lưu lượng máu đến não, nên não bộ được nuôi dưỡng tốt hơn và phát triển?
GS. KRAMER: Đúng vậy, lưu lượng máu đóng vai trò rất quan trọng. Tập thể dục không chỉ giúp tăng cường lưu lượng máu lên não mà còn thúc đẩy sự hình thành các mạch máu mới, giúp não bộ được cung cấp oxy và dưỡng chất tốt hơn.
Nhưng đó chưa phải là tất cả. Tập thể dục còn kích thích cơ thể sản sinh ra những phân tử đặc biệt gọi là “neurotrophin”. Những phân tử này giống như “thức ăn” cho não bộ, giúp các tế bào thần kinh phát triển và tạo ra nhiều kết nối mới.
Ví dụ, khi bạn tập thể dục, cơ bắp sẽ sản sinh ra một loại protein tên là IGF1. IGF1 có khả năng đi vào não và kích thích sự sản sinh BDNF, một loại neurotrophin quan trọng. BDNF giúp tạo ra các tế bào thần kinh mới và củng cố các kết nối giữa chúng, từ đó cải thiện trí nhớ và khả năng học tập.
Tóm lại, tập thể dục có tác động tích cực đến não bộ thông qua nhiều cơ chế khác nhau, bao gồm tăng cường lưu lượng máu, hình thành mạch máu mới và kích thích sản sinh neurotrophin. Nhờ đó, vùng hồi hải mã trong não sẽ phát triển, giúp cải thiện trí nhớ.
Người PV: Vâng, tuy nhiên chúng chỉ còn 1 chút thời gian nữa thôi. Tiến sĩ Gatz, bà có nghĩ rằng tập thể dục giúp chúng ta sử dụng não bộ hiệu quả hơn không? Giống như việc chúng ta thường nói là chỉ dùng một phần nhỏ của não bộ, và tập thể dục giúp chúng ta “mở khóa” thêm nhiều phần khác?
GS. GATZ:Vâng, đó là một ý kiến thú vị. Tuy nhiên, theo tôi, tập thể dục không chỉ đơn thuần là “khai thác” nguồn dự trữ có sẵn, mà còn thúc đẩy sự phát triển và tái tạo của não bộ. Nó giống như việc chúng ta không chỉ sử dụng hiệu quả hơn những gì mình có, mà còn tạo ra thêm những “tài nguyên” mới cho não bộ.”
Để có một bộ não khỏe mạnh, chúng ta cần quan tâm đến sức khỏe của nó trong cả ngắn hạn lẫn dài hạn. Ngay từ khi còn trong bụng mẹ, não bộ của trẻ đã chịu ảnh hưởng bởi chế độ dinh dưỡng của người mẹ. Vì vậy, các bà mẹ cần ăn uống đầy đủ chất dinh dưỡng để con sinh ra có bộ não phát triển tốt nhất.
Ngoài ra, chúng ta cần nhớ rằng sức khỏe não bộ được “tích lũy” dần theo thời gian. Những thói quen tốt, như tập thể dục, ăn uống lành mạnh, sẽ giúp não bộ khỏe mạnh về lâu dài. Ngược lại, những thói quen xấu, như hút thuốc, lười vận động, sẽ dần dần gây hại cho não bộ
Người PV: Và thời lượng của chương trình đã hết, xin cảm ơn GS Margaret Gatzcủa Đại học Nam California, Los Angeles, và Giáo sư Arthur Kramer đã ở Viện Beckman và là giáo sư tại Đại học Illinois, Urbana-Champaign. đã có mặt ở buổi phóng vấn hôm nay.
